Archiwum Państwowe w Białymstoku - Wystawy

31 sierpnia 2020 r  roku  minęła 40. rocznica powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego  „Solidarność” , który był pierwszą  w krajach komunistycznych, legalna i niezależną od władz organizacją związkową. Z tej okazji Archiwa Państwowe zaprezentowały m.in  swoje zbiory dotyczące powstawania oraz działalności związku.

Przygotowana została wystawa plenerowa oparta o archiwalia przechowywane w zasobie państwowej sieci archiwalnej, której powstanie koordynowało Archiwum Państwowe w Białymstoku. Składają się na nią materiały z 31 archiwów, które zaprezentowane zostały w kolejności alfabetycznej według nazwy miejscowości, w której działają. Koncentrują się one zasadniczo na latach 1980–1981, część sięga jednak roku 1989.  Wystawę można oglądać od 28 sierpnia 2020 roku na Jasnych Błoniach przed Urzędem Miasta Szczecin.

Marek Kietliński

W związku z 100-leciem zwycięskich bitew pod Warszawą 15 sierpnia oraz w Białymstoku 22 sierpnia zapraszamy Państwa do zapoznania się z wystawą internetową poświęconą propagandzie komunistycznej Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski. Zamieszczone w niej odezwy i pisma stanowią materiały źródłowe zgromadzone w Archiwum Państwowym w Białymstoku, przejęte od ówczesnego archiwum zakładowego Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku. Są to w większości fotokopie dokumentów Komitetu Centralnego PZPR.

Losy Białostocczyzny i samego Białegostoku, w kontekście odzyskiwania przez Polskę niepodległości, były nieco inne niż reszty kraju, nieco – można rzec – pod tym względem opóźnione.  Wynikało to ze specyfiki położenia regionu, dlatego też, gdy w listopadzie 1918 r. II RP cieszyła się wolnością, Białystok nadal pozostawał pod okupacją niemiecką (by, zgodnie z umowami międzynarodowymi, umożliwić Niemcom ewakuację ich wojsk z Ukrainy do Prus Wschodnich). Sytuacja zmieniła się dopiero 5 lutego 1919 r. wraz z podpisaniem tzw. „umowy białostockiej”, która regulowała kwestie odwrotu wojsk niemieckich, umożliwiała przemarsz wojsk polskich przez okupowane tereny na spotkanie, nadciągającej ze Wschodu, Armii Czerwonej, a także zakładała przejmowanie przez polską administrację zarządu nad opuszczanymi przez Niemców ziemiami. W wyniku zawartych porozumień 17 lutego 1919 r. do Białegostoku przybył wraz z urzędnikami pierwszy polski komendant miasta – płk Stanisław Dziewulski, a oddziały Wojska Polskiego zajmowały kolejne miejscowości regionu. Ostateczne wycofanie z Białegostoku oddziałów niemieckich zaplanowano na 19 lutego 1919 r., wojska okupacyjne miały opuścić miasto do godziny 2-ej w nocy, jednak z powodu opóźnienia, jak i przez wzgląd na rozmiar całej operacji, moment ten trochę się opóźnił – ostatni pociąg z niemieckimi żołnierzami opuścił białostocki dworzec dopiero około godziny 17-tej.

     24 października 1795 roku Rosja, Prusy i Austria podpisały akt rozbioru Polski, trzeciego już z kolei, w wyniku którego państwo polskie przestało faktycznie istnieć, a jego terytorium podzielono pomiędzy sygnatariuszy traktatu. Ziemie ówczesnego województwa podlaskiego zostały zagarnięte przez Królestwo Prus i utworzyły nową prowincję państwa pruskiego – Prusy Nowowschodnie (Neu-Ost-Preussen). W ten sposób rozpoczął się krótki, bo trwający do 1807 r., epizod funkcjonowania na terenach Białostocczyzny administracji pruskiej, którego jednym z zachowanych do dziś efektów jest – licząca ponad 70 metrów bieżących – spuścizna aktowa.

  W 2014 roku przypadała 100. rocznica wybuchu Pierwszej Wojny Światowej. Natomiast w tym roku mija 100 lat od zbrojnej ofensywy niemieckiej na Cesarstwo Rosyjskie. Zwycięstwa wojsk niemieckich na froncie wschodnim miały wielowymiarowe skutki dla zachodnich ziem Cesarstwa Rosyjskiego, a w szczególności dla Białostocczyzny, która znajdowała się wówczas w granicach guberni grodzieńskiej. W wyniku porażki wojsk carskich w 1915 roku Białystok i okolica znalazły się pod okupacją niemiecką, a miejscowa ludność - głównie pochodzenia białoruskiego - zmuszona została do opuszczenia rodzinnych stron i udania się na uchodźstwo w głąb Rosji. Porażka Rosji spowodowała również zaburzenia społeczne wewnątrz państwa, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu Rewolucji Październikowej i upadku Dynastii Romanowów.

 W celu upamiętnienia wydarzeń związanych z ofensywą niemiecką 1915 roku oraz masowym uchodźstwem ludności prawosławnej w głąb Cesarstwa Rosyjskiego (tzw. Bieżeństwem) Archiwum Państwowe w Białymstoku prezentuje przedmiotową wystawę internetową.